Udense kersencultuur in vogelvlucht.
Uden staat van oudsher bekend als kersendorp. De "Udense Zwarte", "Udense Spaanse" en later ook de "bastaard Dikke" zijn wijd en zijd befaamd. Deze historie gaat terug tot voor de eeuwwisseling van de 19e naar 20ste eeuw.

Krantenknipsel van 5 september 1894 uit De Volksstem.

Kersenboomgaarden gezien vanuit de molen van Jetten aan de Aalstweg.

In die tijd bracht de oogst nog weinig geldelijk gewin voor de plaatselijke bevolking. Een groot deel van de oogst ging op aan de kersenvisites van familie en kennissen en de rest werd meestal verkocht aan kleinhandelaren voor (de veel te lage) prijzen van 7 à 8 cent per kilogram. In 1903 kwam men onder initiatief van Dhr. Jan Strik tot de oprichting van de Veilingvereniging "Algemeen Belang".

Het eerste bestuur v.l.n.r. J. v.d. Heijden, Frans Hermans, W. v.d. Heijden, Jan Strik,
W. v.d. Heijden-Terneuzen, Josephus Coenen, Stephanus v.d. Putten.

Het nut werd direct bewezen want de prijs in het eerste jaar - waarin de oogst overigens bijna totaal mislukte, was al gemiddeld 30 cent per kilogram bij een aanbod van 13.971 kg. Het volgende jaar was er een overvloedige oogst met een totaal aanbod van 108.895 kg en een gemiddelde prijs van 13 cent per kg.

De veiling draait op volle toeren.
Bij de klok Willem Wolters en in de deuropening Janus Verhagen.
De veilingklok is gelukkig bewaard gebleven en hangt in het Heemhuis van de HKKU.

De tribune van de veiling.
Uiterst rechts herkennen we veldwachter Van Dijk.

Het lidmaatschap van de veilingvereniging Algemeen Belang kostte in 1919
maar liefst 85 cent inclusief bijkomende kosten.

De veiling is tot 1920 particulier initiatief en sindsdien eigendom van de Boerenbond N.C.B. Dat de "Udense Zwarte" befaamd was mag wel blijken uit het feit dat onder de kopers niet alleen de grote fruitfabrieken uit de Betuwe maar ook exporteurs naar Duitsland en Engeland waren.  

Ansichtkaart uit 1905.

 Het was in de lente een schitterend gezicht als al deze bomen tegelijk getooid waren met hun weldadige bloesemtooi. Uden puilde uit van de kersenboomgaarden en losse kersenbomen. Bij een telling in het begin van de 20ste eeuw kwam men tot een totaal van 8.587 bomen in de gemeente Uden, waarbij de grootste boomgaarden meer dan 300 bomen bevatten. Hiermee nam Uden een unieke plaats in binnen de kersenteelt in Noord-Brabant. In 1935 bevatte de Udense kersenteelt 297.000 kg (a 15,35 cent), dit was bijna twee derde van de totale Brabantse productie van 460.000 kg. Verder was op dat moment de Nederlandse kersenteelt bijna geheel geconcentreerd in de Betuwe en Zuid-Limburg.

Drukte bij de veiling.

Herken je personen op deze foto's?? Geef het aan ons door!

Kersenpluk bij de familie Bert van Kessel op Loo.

Kersenoogst bij de familie Van der Logt in de Bitswijk.

Ansichtkaart uit ongeveer 1950.

Na de Tweede wereldoorlog werd er een nieuwe dimensie aan de Udense kersencultuur toegevoegd.
Op 7 juli 1946 werden de eerste, nog niet officiële, Udense Kersenfeesten georganiseerd, waarbij Harmonie "De Eendracht" een vooraanstaande rol speelde.

Omslag van het programmaboekje van 1949.

In 1949 kregen de "Udense Kersenfeesten" onder invloed van Burgemeester Van Kemenade en enkele Kruisheren een officieel karakter. De presentatie van het kersendorp Uden naar buiten toe ging gelden als belangrijkste doelstelling. In een gloedvol betoog stelde de Burgemeester het als volgt: "Geen liefdadigheidsfeest" dus geen bedoeling van amusementshouders of kermisexploitanten om de bezoekers eens flink te laten betalen, geen bedelpartij, maar presenteren, het aanbieden van iets moois en goeds! 
En door de medewerking van de gehele Udense bevolking werd er in de vijftiger jaren "iets moois en goeds" opgebouwd. De Udense Kersenfeesten trokken al spoedig tienduizenden bezoekers en de kersencultuur bloeide als nooit tevoren. Het publiek genoot van attracties zoals ballet, toneel, poppenkast en turndemonstratie van de K.P.J. Het geheel werd omlijst met gezellige muziek, een dansvloer en kraampjes om de inwendige mens te verwennen. Een van de hoogtepunten was het optreden van het beroemde mannenkoor "De Maastreechter Staar", dat in 1952 vanwege de ongekende hitte voor het eerst in hun 70-jarige geschiedenis niet in rokkostuum maar gewoon in het overhemd een optreden verzorgde.

Het symbool van de Udense Kersenfeesten was "Pirke Verschiet"; een metershoge vogelverschrikker die hoog boven het feestterrein uittorende.
Ook werd er elk jaar opnieuw een plaatsgenote bekroond tot Kersenkoningin "Ceres".

Impressies van de Kersenfeesten in 1952.

Verder werd door wandelsportvereniging "De Doorzetters" de eerste Udense Kersentocht gehouden. Deze wandeltocht is in later jaren steeds verder uitgegroeid en voor elke deelnemer die de tocht had voltooid, lag er na de finish "unne tuut kerse" (=puntzak met kersen) klaar. 

De Kersenmars. Ken je namen van kinderen op deze foto's? Geef het aan ons door! 

In 1960 werden de laatste Kersenfeesten georganiseerd. Letterlijk ten onder gegaan aan het eigen succes. "Het organisatiecomité" acht het door de hoge bezoekersaantallen niet langer verantwoord deze feesten te organiseren." Aldus de officiële verklaring.

In het begin van de zestiger jaren ging het vervolgens snel bergafwaarts met de Udense kersencultuur. Door de verdergaande industrialisatie onder impuls van Burgemeester Van Kemenade was er meer en meer grond nodig voor de woningbouw. Deze uitbreidingen gingen steeds verder, dikwijls ten koste van de kersenboomgaarden. Het definitieve einde werd in 1964 ingeluid door het rooien van de kersenboomgaarden van Van Mulekom op de plaats waar korte tijd later de flats worden gebouwd. De laatste stuiptrekkingen van onze uitstervende kersencultuur zijn dan nog de jaarlijkse "Kersenmarsen" met "unne tuut kerse" na de finish, doch ook deze zijn inmiddels reeds lang vergane glorie.

De boomgaarden zijn gerooid om plaats te maken voor de flatwijk. 

In de tachtiger jaren als de hang naar nostalgie groter wordt, komen de eerste stemmen op om een nieuwe kersenboomgaard aan te planten en in 1993 worden onder de bezielende leiding van Léon de Bie (1941-2001) de Kersenfeesten nieuwe stijl zelfs letterlijk nieuw leven ingeblazen. Met een opblaasbare "Peerke Verschiet" die alleen qua afmetingen aan het vroegere symbool doet denken.

De moderne Pirke Verschiet in 1993 midden in de Marktstraat.

Het blijkt slechts een opleving van korte duur. De goede wil is er wel onder de oudere Udense bevolking maar de tijden zijn veranderd. Uden heeft geen kersencultuur meer en het nostalgische gevoel leeft slechts voort in allerlei namen en opschriften en de bewaard gebleven foto's van weleer. 

Noot: De Stichting Het Uden-archief van Bressers heeft twee albums met foto's en ander documentatiemateriaal over de kersencultuur en de Kersenfeesten.
Daarnaast hebben we steeds meer gegevens digitaal ter beschikking.

Meer informatie is te vinden op de website van de Stichting Udense Kersenboomgaarden.

Klik hier om terug te gaan naar de rubriek Uitgelicht.