Invoering van de Burgerlijke Stand.
De invoering van de Burgerlijke Stand vond in het grootste deel van Nederland plaats vanaf 1 januari 1811. Napoleon, want aan hem hebben we deze bevolkingsregistratie te danken, voerde de Burgerlijke Stand niet in om overheidsarchieven van een nuttige vulling te voorzien of de Nederlanders aan een achternaam te helpen. De voornaamste redenen waren om de (Franse) overheid in staat te stellen de dienstplicht op te kunnen leggen en belastingen efficiënter te kunnen heffen. Stamboomonderzoekers hebben er vandaag de dag veel plezier van.

Code Civil.
Onze Burgerlijke Stand (BS) is gebaseerd op de Franse Code Civil, ook wel Code Napoleon genoemd. In Frankrijk kwam deze wet tot stand op 5 maart 1803 (volgens de Franse Republikeinse jaartelling: 14 Ventôse XI). Als gevolg van de inlijving van de Bataafse Republiek door Napoleon in 1810, werden Franse wetten vanaf 1 januari 1811 in de zuidelijke en noordelijke departementen ingevoerd. De departementen op de linker Rijnoever (Zeeland, Brabant, het Land van Maas en Waal) werden op 24 april 1810 ingelijfd. De overige departementen ten noorden van de Rijn op 18 oktober 1810.

Provincie Limburg als voorloper.
Dit met uitzondering van het gebied dat nu de provincie Limburg is. Daar kende men al een burgerlijke stand sinds 1 oktober 1795, omdat dat gebied formeel (t/m 1813) tot de Franse Republiek behoorde. In die Franse Republiek was de Burgerlijke Stand al vóór Napoleon ingevoerd, en wel in september 1792. Naar verluid dateert de oudste akte in ons land van 4 juli 1796 (16 Messidor IV), opgemaakt te Margraten.
Bij de invoering van de BS werden de kerkregisters, bij ons beter bekend onder de term doop-, trouw- en begraafregisters (DTB’s), door de overheid geconfisqueerd. Zij dienden in de eerste jaren als controlemiddel voor de aangiftes bij de Burgerlijke Stand.

Van patroniemen naar vaste familienamen.
In onze regio hadden veel mensen rond het jaar achttienhonderd nog geen vaste familienamen. Men kende slechts patroniemen, de vernoeming naar de vader. Jan Willems was de zoon van ene Willem. De plaatselijke bevolking had aan deze naam aanduiding meestal voldoende houvast om te weten over wie men het had. En zo niet dan plakte men de naam van Willems vader er nog aan vast en werd het bijvoorbeeld Jan Willem Hendriks. De vader van Willem was dus ene Hendricus.
Met de invoering van de Burgerlijke Stand voerde de Franse overheerser de verplichting in tot het aannemen van een vaste familienaam.

“Grote gezinnen” in Uden.
Uit de gegevens van de Burgerlijke Stand zijn natuurlijk ook diverse statistische gegevens te ontlenen. Op verzoek van de Werkgroep Genealogie van de HKKU heb ik in 2011 geleden een klein onderzoekje gedaan naar “grote gezinnen” in Uden.
Ik ben daarbij uitgegaan van gezinnen met tien of meer kinderen, met inbegrip van de doodgeborenen. Buiten beschouwing heb ik de gezinnen gelaten waarvan een van de ouders uit een eerder of later huwelijk ook nog kinderen hebben gekregen. Het onderzoekje beperkt zich dus zuiver tot kinderen waarvan beide ouders dezelfden zijn.

Driekske Kuijpers (1878-1955) en Nel v.d. Ven (1881-1924)
hebben met hun gezin in Beek en Donk, Uden (Rakt) en Odiliapeel gewoond.
V.l.n.r. de kinderen Piet, Johan , Jan, Harry, Marie, Door, Jans, Pauline, Anna, Tonia, Grada, Nel, Peer, Martina, Peer en Albert.
Foto: collectie Wim Rovers.

In de periode 1811-1923 zijn in Uden bijna 21.100 geboorten ingeschreven.
Hiervan zijn er 5.097 geboren in 429 “grote gezinnen”. Dit is dus bijna 25% van de kinderen.
Uiteraard zijn er ook nog gezinnen waarbij een deel van de kinderen vóór 1811 zijn geboren en gezinnen waarvan een deel van de kinderen na 1923 zijn geboren.
Verder zijn er gezinnen waarvan niet alle kinderen in Uden zijn geboren.
Tot slot worden de cijfers beïnvloed door het Vluchtoord voor Belgen tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Daar zijn 959 kinderen, 184 huwelijken en 563 overledenen geregistreerd.
Het genoemde percentage moet dus nog naar boven worden bijgesteld.

Tony Verhoeven (1870 - 1939) en zijn vrouw Hanne van der Wijst (1871 - 1944)
woonden aan de Maasstraat.
Ze hadden veertien kinderen: vier dochters
en tien zonen, waarvan er drie broeder bij de Kruisheren waren.
Er zijn geen jonge kinderen overleden.

Meer cijfers.
In genoemde periode zijn in Uden:
* 653 kinderen geboren uit ongehuwde moeders.
* 977 doodgeboren kinderen geregistreerd.
* 4.362 huwelijken ingeschreven.
* 16.861 overledenen geregistreerd.

Klik hier om terug te keren naar de rubriek Stamboomonderzoek.