De eerste emigranten.
Het is algemeen bekend dat er in Noord-Amerika (USA) ontzettend veel mensen wonen met een Europese achtergrond.
Mogelijk is het minder bekend dat er vanuit Uden honderden mensen daarheen geëmigreerd zijn.
In het midden van de 19e eeuw was het in deze contreien lang niet alles goud wat er blonk. Vooral in de grote boerengezinnen zag men dat de toekomst van de kinderen moeilijk zou kunnen worden. Onder inspiratie van enkele geestelijken, waaronder Theodorus van den Broek (1784 Amsterdam – 1851 Little Chute, USA) en Gerardus van den Heuvel (1816 Uden – 1851 Green Bay, USA), kwamen de eerste emigratiestromen vanuit Noordoost-Brabant in 1848 op gang. De grootouders van Theodorus van den Broek zijn Abraham van den Broek en Alida Verhaar die in Uden woonde. Abraham werd er begraven op 26 september 1791 en Alida op 2 mei 1793.

Bidprentje van de Udense geestelijke Gerardus van den Heuvel (1816-1851),
een actief inspirator voor de emigranten.

Theodorus van den Broek en de oude kerk van Little Chute.
(Bron Dr. H. van Stekelenburg, Landverhuizers als regionaal verschijnsel 1820-1880.)

In het vroege voorjaar vertrokken vanuit de Rotterdamse haven drie zeilschepen, de Libra, de America en de Maria Magdalena, met enkele honderden emigranten naar het beloofde land Amerika.

Zeilschip “Maria Magdalena”.

In 1859 stond de teller van de Udense landverhuizers naar de USA al op ruim 230 personen.
Het overgrote deel vestigde zich in de staat Wisconsin en dan vooral in de omgeving vanLittle Chute en Green Bay.
Tegen het einde van de negentiende eeuw waren er al ruim 500 Udenaren geëmigreerd. Uden had op dat moment 5.770 inwoner!
Tot het begin van de Eerste Wereldoorlog in 1914 steeg het aantal Udense emigranten tot ruim 700.
Onder Udenaren verstaan we personen die in het Bevolkingsregister van de gemeente Uden voorkomen.
Mede dankzij onze oud-gemeentearchivaris de heer Hans Sluijters beschikken we over een totaaloverzicht van de Udense emigranten 1848-1914, samengesteld op grond van de gegevens in de Bevolkingsregisters van Uden.
Samen met onze buurgemeentes Boekel en Zeeland, waar de emigratiecijfers ook imposant te noemen waren, nam Uden hier in die tijd een vrij exclusieve positie in.

De periode van het begin van de Eerste Wereldoorlog tot en met het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Ondanks dat via advertenties in de Udensche Courant in deze periode wel emigranten werden geworven, was het opvallend rustig wat betreft de emigratiedrang.

Advertentie in de Udensche Courant van 2 mei 1923.

Een tweede emigratiegolf.
Na de Tweede Wereldoorlog ontstond er een tweede emigratiegolf.
Dit keer waren de Kruisheren en Willem van den Elzen, als vertegenwoordiger van de Boerenbond en de Udensche Courant, de grote initiators. Uiteraard met medewerking van burgemeester G.I.M. van Kemenade en pastoor Th. de Louw. Opnieuw was het de toekomstverwachting voor de kinderen uit de grote boerengezinnen die hieraan ten grondslag lag. Er waren twee oplossingen voor dit probleem en met allebei deze oplossingen werd doortastend opgetreden: emigratie werd gepropagandeerd en er werd een Gemeentelijk Industriepark gerealiseerd.
Tussen 1945 en 1963 stijgt het aantal inwoners van Uden globaal van 10.000 naar 17.000 personen. Deze explosieve stijging vindt zijn grondslag in de industrialisatie en de groei van Vliegbasis Volkel.
De emigratie in deze periode strekt zich wereldwijd uit. Niet alleen de USA werd als bestemming gekozen, maar ook Australië, Brazilië, Canada, Frankrijk en Nieuw-Zeeland waren de populaire emigratielanden.

Advertentie in de Udensche Courant van 12 september 1958.

Bericht in de Udensche Courant van van 10 oktober 1958.

Veel vraagtekens bij deze twee foto’s van Udense emigranten.
Wie weet er meer van? Geef het door aan ons.

De emigratie van Antoon van Boxtel en Gonda Pennings vanaf de Molenheide naar Australië in 1955.
Op de achtergrond een stukje van Wachtpost 25 van het Duits lijntje.
Na het overlijden van haar man in 1981 keert Gondeke Pennings terug naar Uden.

Experts!
Wat betreft emigratie vanuit Noordoost-Brabant naar de USA in de periode 1848-1914 kennen we twee experts, te weten Willem Keeris uit Zeeland en Wim Rovers uit Uden. Beiden gaan vrijwel jaarlijks in Wisconsin, USA op zoek naar oude foto’s, documenten en verhalen bij nazaten van de emigranten uit deze regio. Verrassenderwijze vinden ze elke keer weer interessante aanvullingen.

Foto’s uit het album van Hatty Smits-Peerenboom.
Na haar overlijden in 1902 in De Pere, Wisconsin, USA
keert haar weduwe terug naar Uden;
de vier volwassen kinderen blijven wel in de USA.

De expert met betrekking tot de emigratie na de Tweede Wereldoorlog is Adriaan Sanders.
Via de Stichting Uden in Geschriften heeft hij onder de de titel “Naoorlogse emigratie” in 2013 een verslag van zijn studie uitgebracht. Sanders stelt vast dat er in de periode 1947-1963 vanuit Uden 429 personen zijn geëmigreerd, waarvan er na kortere of langere tijd 58 zijn teruggekeerd.
De aantallen emigranten en terugkeerders per bestemmingsland in die periode zijn:
Australië 78 - 18, Canada 167 - 31, Frankrijk 6 - 4, Nieuw-Zeeland 25 - 2 en USA 53 - 3.

Wil je in contact gebracht worden met de experts, laat het ons weten via het contactformulier.

 Noot: De Stichting Het Uden-archief van Bressers heeft een album met foto's en ander documentatiemateriaal over de emigranten.
Daarnaast hebben we steeds meer gegevens digitaal ter beschikking.

Klik hier om terug te gaan naar de rubriek Uitgelicht.